کمال گرایی چیست؟فواید و عوارض آن

کمال گرایی یکی از مشکلاتی است که بیش‌تر افراد به نوعی با آن دست و پنجه نرم می‌کنند. اما از چگونگی آن اطلاعی ندارند. کمال گرایی به شکل بیمارگونه آن یعنی داشتن معیارها و خواسته‌های بسیار سطح بالا که غیر واقع گرایانه هستند و عملاً نمی توانند انجام شوند. بنابراین فرد کمال گرا در مواجهه با شرایط احساس گناه و شرم کرده و شروع به سرزنش خود می کند.

کمال گرایی چیست؟

کمال گرایی، کمال طلبی یا کامل گرایی توسط متخصصان به عنوان ترکیبی از در نظر گرفتن استانداردهای شخصیتی فراتر از حد معمول و خودارزیابی‌های انتقادی افراطی تعریف می‌شود. افراد کمال گرا استانداردهایی برای خود تعیین می‌کنند که در اغلب اوقات توانایی رسیدن به آن‌ها را ندارند و در نتیجه با تمام انرژی که صرف رسیدن به این استانداردها می‌کنند در نهایت احساس شکست و ناامیدی خواهند کرد. افراد کمال گرا مدام در حال ارزیابی و انتقاد از عملکرد خود هستند و هیچ‌گاه نسبت به تلاش‌هایشان احساس رضایت نمی‌کنند.

کمال گرایی نقطه ضف است یا نقطه قوت ؟

کمال گرایی غالباً به عنوان نیرویی تلقی می شود که به مردم کمک می کند تا کارهایی با کیفیت بالا تولید کنند ، اما در حالی که وجدان کاری و توجه به جزئیات ویژگی های ارزشمندی هستند ، می توانند بر روشی که  فرد توسط دیگران دیده می شود نیز تأثیر بگذارد . به عنوان مثال ، ممکن است فرد خود انتقاد گر دیده شده یا اهمال کار تلقی شود زیرا برای مثال به جای تمام کردن پروژه به شدت درگیر جزئیات است . این ویژگی ها به صورت بیش از اندازه و وسواسی  در افراد مبتلا به اختلال شخصیت وسواسی جبری مشاهده می شود .

البته مواقعی وجود دارد که انجام دادن درست همه چیز ضروری است . اگر زندگی افراد در خطر بوده یا شکست ، پیامدهای متعددی داشته باشد بسیار مهم است که فرد کار خود را به صورت کامل بررسی کند اما اگر عواقب بی نقص نبودن ، ناچیز است انتظار کمال ، می تواند از مولد بودن و خلاقیت جلوگیری کند . اگر فرد در این شرایط به دنبال ” به اندازه کافی خوب  ” باشد در وقت و انرژی خود صرفه جویی می کند .

بنابراین ، این مسئله که کمال گرایی نقطه ضف است یا نقطه قوت به شرایط بستگی دارد .

انواع کمال گرایی

به عقیده روانشناسان، کمال گرایی می تواند دارای انواع مختلفی باشد که اگرچه ممکن است رفتارها و علائم مشابهی داشته باشند، اما انگیزه ها و نتایج متفاوتی دارند. انواع کمال گرایی، به شرح زیر است:

کمال گرایی استانداردهای شخصی:

این دسته از کمال گرایان، به مجموعه ای از استانداردها که به آن ها انگیزه می دهد، پایبند اند. این استانداردها ممکن است در نظر دیگران، کمی بالا باشد. اما برای شخصی که آن ها را تعیین کرده، مطلوب و انگیزه دهنده می باشد. می توان گفت که این نوع کمال گرایی، نوع سالم تر آن است، زیرا اغلب این استانداردها، منجر به استرس بیش از حد یا فرسودگی نمی شود. این دسته از کمال گراها، کمتر از راه های مضر برای مقابله با استرس ناشی از کمال گرایی استفاده می کنند.

کمال گرایی خودانتقادی:

این دسته از کمال گراها، بیشتر از آن که از اهدافی که برای خود تعیین می کنند، انگیزه بگیرند، احساس ترس می کنند. آن ها اغلب احساس ناامیدی می کنند، زیرا اهدافشان هرگز به واقعیت تبدیل نخواهد شد. بر اساس پژوهش ها، کمال گرایی خودانتقادی بیشتر از سایر انواع آن، به احساسات منفی مانند پریشانی، اضطراب و محکومیت خود منجر می شود.

کمال گرایی تجویز شده از نظر اجتماعی:

کمال گرایی تجویز شده از نظر اجتماعی، نوعی تقاضا برای برتری را توصیف می کند و در مورد افرادی که از استانداردهای فرهنگی یا اجتماعی بالایی برخوردار هستند و برای رسیدن به اهداف غیرواقعی تلاش می کنند، به کار می رود. برای مثال، افرادی که برای به دست آوردن تناسب اندامی که از نظر جامعه ایده‌آل است، احساس فشار می‌کنند، ممکن است دچار کمال‌ گرایی تجویز شده اجتماعی و عوارض ناشی از آن شوند.

از کجا بدانیم که کمال گرا هستیم؟

برای تشخصیص اینکه بفهمیم آیا شخصی کمال‌گرا هستیم یا نه راه‌های زیادی از جمله تست کمال گرایی وجود دارد که تا حدودی نیز جواب‌های درستی به ما ارائه می‌کنند. اما در ادامه ما به شما چند ویژگی معرفی می‌کنیم که شما با بررسی آن‌ها می‌توانید متوجه شوید که آیا شخصی ایده‌آلیست هستید یا نه؟

• یک کمال‌گرا هرگز نسبت به کاری که انجام می‌دهد احساس اطمینان ندارد، زیرا همیشه معتقد است که قطعا راه‌های بهتری هم وجود دارند! به همین دلیل این دسته افراد فکر می‌کنند که کاری که آن‌ها انجام داده‌اند به اندازه کافی خوب نیست و همچنین بر این اساسند که آن‌چه کمتر از ۱۰۰٪ است صفر٪ است، یا موفق می‌شوند و یا شکست می‌خورند و هیچ مرزی بین این دو حالت وجود ندارد

• این قبیل افراد نسبت به خودشان احساس خوبی ندارد مگر اینکه با بالاترین استانداردها و رتبه‌ها بتوانند خود و دیگران را حیرت زده کنند.
• حتی ممکن است این افراد به گونه‌ای معتاد به کار باشند و اعتقادشان این باشد که بدون کشیدن درد هیچ سودی حاصل نمی‌شود.
• داشتن حس ترس از شکست و انجام اشتباه ممکن است همیشه باعث شود تا کارهای آن‌ها به تعویق افتد. آن‌ها فکر می‌کنند که در صورت انجام هر اشتباهی ممکن است توسط اطرافیان خود ترد شوند.
• این دسته از افراد سعی می‌کنند تا همیشه احساسات خود را کنترل کنند و همین عامل باعث می‌شود تا نتوانند به راحتی با دیگران ارتباط برقرار کنند.این دسته افراد از شکست خوردن دیگران خوشحال می‌شوند، زیرا باعث می‌شود تا نسبت به خودشان احساس بهتری داشته باشند.
• خود را برای کوچکترین اتفاقات مسئول می‌دانند و سرزنش می‌کنند.

سایر ویژگی‌های افراد کمال‌گرا  به شرح زیر می باشد.

• عقیده دارند کمال‎گرایی درواقع بهای موفقیت است

مهم‌ترین ویژگی این افراد، این است که می‌دانند کمال گرایی آن‌ها مشکل‌ساز است، اما اعتقاد دارند این بهایی برای رسیدن به موفقیت است. این افراد، گمان می‌کنند که اگر کمال‌گرا نباشند، بهاهداف خود دست پیدا نخواهند کرد. کمال‌گرایی در این افراد، باعث می‌شود تا به خود فشار زیادی آورده و برای بهترین‌ها تلاش کنند.

• هیچ انتقادی را قبول نمی‌کنند

ویژگی افراد کمال گرا این است که به نظرات و عقاید دیگران درباره خود، اهمیت بسیاری می‌دهند. کمال گرایی در این افراد باعث شده است تا نتوانند خود را بپذیرند و مدام درحال تغییر خود هستند. آن‌ها این کار را به این دلیل انجام می‌دهند که دیگران درباره آن‌ها نظر مثبتی داشته باشند. هر بازخوردی که در مقابل این افراد داشته باشید، حالت کاملاً تدافعی به خود گرفته و هیچ انتقادی را نمی‌پذیرند.

• از دیگران انتقاد می‌کنند

نکته جالب‌توجه از خصوصیات افراد کمال گرا این است که در عین اینکه هیچ انتقادی را از کسب قبول نمی‌کنند، هم‌زمان از دیگران هم انتقاد می‌کنند. کمال گرایی در این افراد موجب می‌شود تا همیشه خود را با سایر افراد مقایسه کنند و با تحقیر کردن آن شخص مقابل، احساس خوبی درمورد خود خواهند داشت. البته دلیل انتقاد این افراد از سایرین همیشه هم به دلیلی تحقیر کردن نیست، بلکه گاهی اوقات عملکرد شخص مقابل با استانداردهای کمال‌گرای آن‌ها مطابقت ندارد.

• حد وسط ندارند

یک شخصیت کمال گرا هرگز حد وسط ندارد و به‌نوعی صفر و صد است. یعنی یا باید همه چیز طبق میل و خواسته او پیش رود، یا هیچ کاری انجام نخواهد داد. افرادی که دچار کمال گرایی هستند، هیچ‌چیزی را به طور میانه‌رو و متوسط قبول ندارند. همه چیز برای این اشخاص باید عالی پیش رود، در غیر این صورت، هرگز آن کار را ادامه نخواهند داد

• بی‌اعتماد هستند

افراد کمال‌گرا نسبت به سایر افراد و اطرافیان خود اعتماد کمی دارند و حتی بعضی مواقع، بی‌اعتماد هستند. این موضوع به این دلیل است که آن‌ها عقیده دارند که هیچ‌کس مانند خود آن‌ها، نمی‌تواند کمال گرایی را پیشه کند و کاملاً دقیق و کامل باشد. آن‌ها می‌ترسند که کاری را به کسی واگذار کنند و آن شخص به‌خوبی از پس آن برنیاید. ازاین‌رو، نمی‌توانند به کسی اعتماد کرده و کارهای خود را به او بسپارند.

• در انجام کارها تعلل می‌کنند

یکی از مهم‌ترین ویژگی افراد کمال‌گرا این است که انجام کارهای خود را به وقت دیگری موکول می‌کنند. زیرا همیشه از شکست می‌ترسند و فکر می‌کنند اگر بعد از شروع کار با شکست مواجه شوند، پس بهتر است دیرتر این کار را شروع کنند. ازآنجاکه فردی که دچار کمال گرایی است همیشه می‌خواهد کارها را به طور کامل و بدون هیچ عیب و نقصی انجام شود، بیش‌ازپیش نگران می‌شود و انجام کارها را به تعویق می‌اندازد.

• احساس گناه دارند

افراد کمال‌گرا همیشه با خود در جنگ هستند. این افراد دائم با خود فکر می‌کنند که شاید به اندازه کافی تلاش نکرده‌اند و شاید موفق نشوند. این موضوع باعث می‌شود تا همیشه احساس گناه کرده و عذاب وجدان داشته باشند. از سوی دیگر، کمال گرایی در این افراد می‌تواند منجر به بروز افسردگی هم شود. زیرا این ویژگی باعث می‌شود تا فرد در انجام کارها ناامید شده و حتی خود را مقصر همه چیز بداند.

علل کمال گرایی

عوامل زیادی می توانند بر شانس افراد برای داشتن شخصیت کمال گرا تأثیر بگذارند. برخی از علل اصلی کمال گرایی عبارتند از:

• ترس از قضاوت یا عدم تأیید سایرین
• تجربیات اولیه دوران کودکی، مانند داشتن والدینی با انتظارات غیرواقعی
• داشتن یک وضعیت سلامت روان مرتبط با تمایلات کمال گرایی، مانند اختلال وسواس فکری ـ اجباری (OCD)
• عزت نفس ضعیف
• احساس بی کفایتی
• نیاز به کنترل
• گره زدن عزت نفس به دستاوردها
• انتظارات اجتماعی و فرهنگی نیز می توانند در کمال گرایی نقش داشته باشند.

اثرات مضر کمال گرایی چیست؟

داشتن ویژگی‌های کمال‌گرایانه ذاتاً مضر نیست، اما برخی از این ویژگی‌ها می‌تواند منجر به اثرات منفی بر سلامت روان، عملکرد و کیفیت کلی زندگی فرد شود. بیشتر اثرات مضر کمال‌گرایی، محصول جانبی تمایلات کمال گرایی منفی و ناسالم است. این اثرات شامل خودسرزنشی، عدم تحمل اشتباهات و ارزیابی منفی از خود است.

افرادی که تمایلات کمال‌گرایانه دارند اغلب جزو افرادی‌اند که برخی یا همه موارد زیر را از حالات خود بیان کنند:

• سطوح بالایی از اضطراب (به‌ویژه اضطراب اجتماعی)
• سطوح بالای افسردگی
• احتمال روزافزون خودکشی
• اختلالات در خوردن و تصویر ذهنی ضعیف از ظاهر
• عزت‌ نفس پایین و خودارزشمندی مشروط
• احساس گناه و شرم
• عدم اطمینان به مهارت‌ها و توانایی‌ها
• اختلال در عملکرد و کاهش دستاورد
• احساس خجالت و عدم امنیت
• عدم داشتن انگیزه و اهمال کاری زیاد
• تاب‌آوری کمتر در برابر چالش‌ها و ناملایمات
• احتمال تسلیم شدن هنگام ارتکاب اشتباه
• خصومت یا عصبانیت نسبت به دیگران
• مشکل در ایجاد روابط صمیمی و قابل‌اعتماد
• ناتوانی در احساس افتخار از دستاوردها
• حساسیت مفرَط به انتقاد و قضاوت دیگران
• ابتلای زیاد به بیماری‌ها و عفونت‌ها
• ترس شدید از شکست
• عدم انتخاب سبک زندگی مناسب از جمله رژیم غذایی، ورزش، و مراقبت از خود
• میزان زیادی استرس، و دشواری در تنظیم هیجانات
• سطح پایینی از رضایت از زندگی

درمان کمال گرایی

هدف اصلی درمان کمک به بیماران کمال گرا برای تعدیل معیار های سرسختانه و عیب جویی افراطی آن ها است. این هدف دو جنبه دارد. از یک سو بیمار باید کار کم تری انجام دهد و از سوی دیگر سعی نکند کار هایش بدون عیب و نقص باشد. بیمارانی که با موفقیت درمان می شوند، می توانند در زندگی شان بین کار و لذت تعادل بیشتری برقرار سازند.

آن ها در عین حال که کار های خود را انجام می دهند، نگران نیستند که وقت خود را هدر دهند و از این بابت احساس گناه نمی کنند. آن ها وقتی را برای برقراری ارتباط عاطفی با افراد مهم زندگی در نظر می گیرند و اگر کارشان عیب داشته باشد زیاد به خودشان سخت نمی گیرند و کارشان را ارزشمند تلقی می کنند. از خودشان و دیگران کم تر انتقاد می کنند، توقعاتشان را کم کرده و نقص هایشان را می پذیرند و درباره قوانین منعطف تر برخورد می کنند.

آن ها درک می کنند که هزینه های معیار های سرسختانه بیشتر از منفعتشان بوده است.

اگرچه آن ها تلاش کردند موقعیت های بهتری به دست بیاورند اما فرصت های زیادی را هم به قیمت کمال گرایی منفی خود از دست داده اند.

راهبرد های مهم درمانی

راهبرد های شناختی رفتاری معمولاً نقش مهمی دارند اگرچه راهبرد های تجربی و رابطه درمانی هم میتوانند مثمر ثمر باشند.

درمانگر راهبرد های شناختی را به کار می گیرد، تا به بیماران کمال گرا کمک کند بی نقص گرایی شأن را زیر سوال ببرند. آن ها یاد می ‌گیرند که به عملکردشان به عنوان پیوستاری از خوب تا بد نگاه کنند. با درجات متفاوتی در بین خوب و بد نه به صورت همه یا هیچ. آن ها با استفاده از تکنیک تحلیل سود و زیان از خودشان می پرسند اگر کار هایی را کم تر انجام بدهم یا سعی نکنم کار هایم را بدون نقص انجام بدهم چه سود و زیانی عاید من خواهد شد؟ درمانگر روی سودمندی های داشتن معیار های انعطاف پذیر انگشتر می گذارد.

مقایسه تمام مزایایی که در زمینه سلامتی و شادمانی به دست خواهد آمد در مقایسه با تمام رنج های ناشی از معیار های سرسختانه و تمام ضربه هایی که باور های کمال گرای منفی به لذت آن ها در زندگی و روابطشان با افراد مهم زندگی وارد کرده است. هزینه های این باور های مخرب بیش از مزایای آن است. این نتیجه گیری می ‌تواند بیماران را به سوی تغییر انگیزه مند کند.

درمانگر هم چنین به بیماران کمک می کند تا خطرات ادراک شده ناشی از کار ناقص را کاهش دهند. عیب داشتن، جرم نیست. اشتباه کردن آن قدر ها هم که این افراد فکر می کنند، پیامد های منفی ناگواری ندارد.

خلاصه ای از تکالیف برای غلبه بر کمال گرایی

• تلاش برای انجام رفتار های بی نقص

• تهیه فهرستی از معیار های بلند پروازانه برای خود و دیگران

• اجتناب از انجام کار ها به صورت اهمال کاری

• کنار گذاشتن تمامی معیار های بلند پروازانه

• عادت کردن به انجام رفتار پایین تر از حد معمول

سخن پایانی

کمال گرایی سالم می تواند افراد را به انجام بهترین عملکرد خود سوق دهد، اما کمال گرایی ناسالم می تواند منجر به استرس، اضطراب، اعتماد به نفس پایین و سایر مسائلی شود که می تواند بر کیفیت زندگی آنها تأثیر بگذارد. کمال گراها اغلب منتقد، متأثر از ترس و دارای انتظارات غیرواقعی هستند. همچنین از شکست می ترسند و در صورت مواجهه با هر انتقادی حالت تدافعی دارند.

سوالات متداول درباره کمال گرایی

چه کسانی بیشتر مستعد کمال‌گرایی هستند؟

حال که دیگر می‌دانیم معنی کمال گرایی چیست و دلایل ایجاد آن را بررسی کردیم، در این بخش قصد داریم توضیح دهیم چه کسانی بیشتر مستعد این ویژگی هستند. افرادی که به میزان زیادی روان‌رنجور و وظیفه‌شناس هستند، بیشتر احتمال کمال گرایی دارند. روان رنجوری یک ویژگی شخصیتی درمورد «حساسیت به هیجانات منفی» است؛ این حالت احتمال ابتلا به بیماری‌های روانی مختلف (مانند اضطراب عصبی) را افزایش می‌دهد و همچنین موجب ظهور کمال گرایی ناسالم می‌شود. وظیفه‌شناسی حالتی از ملاحظه‌گر بودن، دقیق بودن، و محتاط بودن را توصیف می‌کند و به ظهور کمال گرایی مثبت کمک می‌کند. برای کاهش تمایلات روان‌رنجورانه یا درک بهتر از نقش احتمالی که صفت وظیفه‌شناسی در کمال گرایی دارد، صحبت با یک درمانگر می‌تواند مفید باشد

کمال گرایی چگونه درمان می‌شود؟

کمال گرایی یک ویژگی شخصیتی است که به راحتی تغییر نمی‌کند، اما می‌توان با آن مقابله کرد و آن را کنترل کرد. برای درمان کمال گرایی، معمولاً از روش‌های روان‌درمانی مثل درمان شناختی-رفتاری، درمان پذیرش و تعهد، درمان مبتنی بر ذهن‌آگاهی یا درمان گروهی استفاده می‌شود.

هدف از این روش‌ها این است که فرد را قادر سازند تا استانداردهای خود را بازبینی کند، خطا را به عنوان فرصت یادگیری بپذیرد، تعادل را در زندگی خود ایجاد کند، خودشفقت را تقویت کند، با احساسات منفی خود مقابله کند و رابطه‌های سالم‌تری با دیگران برقرار کند.

برای مطالعه بیشتر اینجا کلیک کنید.