تست نقشه مغزی QEEG یا الکتروانسفالوگرافی در واقع همان نقشه برداری از مغز است که با نام تست نقشه مغزی یا (QEEG) شناخته شده و در واقع میتوان گفت شکلی کار آمد تر و بروز تر همان نوار مغزی سنتی است که در گذشته نه چندان دور استفاده میشد اما امروزه خوشبختانه با پیشرفت علم در دنیا دانشمندان موفق به کشف این تست بسیار کاربردی شده اند و دیگر نیاز نیست از روش های قدیمی که دقت پایینی دارند استفاده کنیم.
فرایند این تست به این صورت است که دستگاه مربوطه (EEG) یا امواج مغزی را از مغز شما دریافت میکند و توسط پردازش گر های بسیار حرفه ای، سیگنال و فرکانس های مغزی را پردازش میکند و در اختیار درمانگر قرار میدهد درمانگر مربوطه هم با بررسی دقیق این امواج و مقایسه آن با امواج سالم مغزی میتواند تشخیص دهد که در کدام ناحیه امواج به درستی کار نمیکنند و نیاز به درمان دارد.
لازم به ذکر است که مغز انسان دارای پنج فرکانس اصلی آلفا، تتا ، بتا، دلتا و بتای بالا هست که هر یک از این فرکانس ها مشغول به انجام فعالیتی خاص در مغز هستند و هر یک باید به درستی و به اندازه کار کنند در غیر این صورت اختلال در کارکرد این امواج یا فرکانس ها میتواند باعث ایجاد اختلال های مختلف روانی شود.
انواع نقشه مغزی یا qeeG کدام اند؟
نقشه برداری مغزی یا qeeg اشکال مختلفی دارد که پزشک معالج شما، بسته به تشخیص خود، می تواند یکی از این موارد را برای شما در نظر بگیرد:
- نقشه برداری مغزی حین فعالیت
در نقشه برداری مغزی حین فعالیت، الکترودهای متصل به دستگاه قابل حمل در اختیار شما قرار می دهند که امواج مغزی شما در حین حرکت نیز بتوانند ثبت شوند. این روش ممکن است حتی چندین روز زمان ببرد.
- نقشه برداری مغزی معمولی
متداول ترین نوع نقشه برداری مغزی این نوع نقشه برداری است که در اکثر موارد پزشک متخصص مغز و اعصاب آن را برای شما انجام می دهد. به طور میانگین این آزمایش بین 20 الی 40 دقیقه زمان می برد و در این مدت شما باید بدون سر و صدا و حرکت در سر جای خود بنشینید. البته در این مدت ممکن است دکتر از شما بخواهد تا نفس عمیق بکشید یا پلک بزنید. در طول آزمایش معمولا یک چراغ چشمک زن در مقابل فرد قرار می دهند تا تاثیر آن بر روی سیستم عصبی و مغزی فرد را بررسی نمایند.
- نقشه برداری مغزی در حالت خواب
این نوع نقشه برداری کمی سخت و غیرمعمول است اما در برخی موارد که از آزمایشات بالا نتیجه لازم به دست نمی آید، پزشک مجبور می شود تا از نقشه برداری مغزی در خواب برای شما استفاده نماید. در این نقشه برداری شما باید به طور کامل به خواب بروید! به همین دلیل ممکن است دکتر از شما بخواهد که قبل از مراجعه مدت زیادی نخوابید و یا در برخی موارد خاص از داروهای خواب آور استفاده می شود.
چگونه نقشه مغزی (QEEG) تهیه می شود؟
به منظور تهیه نقشه مغزی مراحل زیر باید صورت گیرند:
- ابتدا روی سر فرد کلاه مخصوص دستگاه نقشه برداری مغزی که مجهز به الکترود است قرار داده می شود. (به کمک این الکترودها امواج مغزی ثبت می شوند.)
- برای آن که امواج مغزی به راحتی از سوی الکترودها قابل دریافت باشند، در محل اتصال الکترودها از ژل مخصوص کمک گرفته می شود.
- برای ثبت هر چه دقیق تر نقشه مغزی نیاز است که فرد گاهی چشمان خود را باز نگه داشته و گاهی ببندد. همچنین ممکن است از فرد درخواست شود مطلبی را خوانده یا یک عملیات ریاضی ساده را انجام دهد.
- در طی مدت زمان 10 تا 30 دقیقه ای ثبت نقشه برداری مغزی، فرد باید در جای خود با کمترین حرکت مانده و حرکت اضافه ای نداشته باشد. برای مثال نباید دندان های خود را روی یکدیگر فشار دهد، پلک بزند و آب دهان زیاد قورت دهد.
- بعد از آن که الکتروانسفالوگرافی کمی به ثبت رسید این بار نوبت نرم افزار است تا اطلاعات حاصله را به عدد تبدیل کند و این اعداد به بانک اطلاعاتی نقشه مغزی نرمال وارد شوند.
- در بانک اطلاعاتی، بر روی این داده ها محاسباتی ریاضی و تحلیلی انجام می شود و در نهایت طبق بانک اطلاعاتی نرمال نقشه مغزی تحلیل و آماده می شود.
چگونه از نقشه‌برداری مغز در درمان استفاده می‌شود؟
بر اساس آنالیز نقشه مغزی، پروتکل‌های نوروفیدبک توسعه یافته‌اند. این پروتکل‌ها، نشانه‌های خاص مرتبط با شبکه‌های عملکردی مغز را مورد هدف قرار می‌دهند. به عنوان مثال، اگر کودک مبتلا به بیش فعالی باشد و بر روی کارهای غیر ارجح تمرکز نداشته باشد، qEEG، ناهنجاری‌های قابل‌توجهی را در قسمت شبکه‌های توجه مغزی نشان میدهد.
از این‌رو، از درمان نوروفیدبک جهت بهبود عملکرد و ارتباطات در مناطق ضعیف یا مختل‌شده مغزی و جهت بهبود ارتباطات بین شبکه توجه با سایر شبکه‌های مرتبط موردنیاز استفاده می‌شود تا عملکرد بهینه مغز جهت تمرکز، بهبود یابد. بدون نقشه‌برداری مغز، پزشک نمی‌تواند به درستی تشخیص دهد که آیا علائم عصبی هستند یا صرفاً روانی و یا رفتاری. اگر عصبی باشد، نقشه مغزی مشخص میکند که کدام الگوهای امواج مغزی و اتصالات عملکردی غیرطبیعی هستند و ناهنجاری در چه مکان‌هایی وجود دارد.
کاربرد نقشه مغزی در درمان بیماری ها
در مقایسه با سایر روش‌های تصویربرداری از مغز، qEEG اطلاعات بیشتری در مورد نحوه عملکرد مغز میدهد و میتواند برای تشخیص و پیگیری روند درمانی مورد استفاده قرار گیرد. اطلاعات به‌دست‌آمده در این آزمایش برای کمک به تغییر فعالیت مغز، بهبود حافظه، تقویت تمرکز، کاهش افسردگی و… استفاده می‌شود. در مجموع از نقشه برداری مغز برای اهداف تشخیصی و درمانی زیر استفاده می‌شود:
- ارزیابی تأثیر داروها بر روند بیماری و پیش‌بینی پاسخ فرد به دارو
- بررسی خطر آسیب‌های مغزی مانند ضربه، تشنج، خونریزی مغزی و…
- ارزیابی تغییرات روانی فرد در حالت کم‌کاری و پرکاری مغز
- بررسی مغز بیمار و پیدا کردن نقاط مورد نظر قبل از انجام جراحی مغز
- تشخیص زودهنگام اختلالات کارکردی مغز مانند: اختلال یادگیری، اختلالات اضطرابی (فوبیا، پانیک، اضطراب منتشر، …)، اختلالات خلقی (افسردگی، دوقطبی)، بیش‌فعالی و عدم تمرکز در کودکان، اختلالات خواب (بی‌خوابی، پرخوابی، کابوس شبانه، راه‌رفتن و حرف‌زدن در خواب، حمله خواب، سندروم پای بی‌قرار)، آلزایمر، صرع، وسواس، سکته مغزی و سوءمصرف مواد مخدر
تفاوت نوار مغزی با نقشه مغزی
- بر اساس تعریفی که از نقشه مغزی یا الکتروانسفالوگرافی کمی ارائه شده است این تست علم بررسی امواج مغزی به صورت کمی است. زمانی که فعالیت و عملکرد مغزی فرد بررسی شد آن را با نمونه‌های استاندارد مقایسه می‌کنند. در واقع در این روش در مورد ساختار مغز یا شکل آن اطلاعاتی به درمانگر داده نمی‌شود.
- اما نوار مغز یا الکتروانسفالوگرام یک تست سنتی است که برای بررسی فعالیت الکتریکی مغز استفاده می‌شود. در این روش حسگر‌هایی به پوست سر متصل می‌شود و بر اساس آن‌ها اختلالات و نقص‌های موجود در سر تعیین می‌شود. نکته‌ای که وجود دارد این است که اگر مغز دچار آسیب‌های فیزیکی شده باشد روی جریان الکتریکی طبیعی مغز تأثیر می‌گذارد و آن را تغییر میدهد.
- در روش نقشه مغزی درمانگر برای اینکه به تفسیر درستی از تست نفشه مغز پی ببرد به یک مجموعه از نقشه مغزی افراد نرمال نیاز دارد. سپس بر اساس نقشه افراد هم سن و همجنس تفسیر و تحلیل را انجام میدهد. در واقع در روش نقشه مغزی داده‌های بدست آمده با داده‌های استاندارد مقایسه می‌شود و نتیجه بدست می‌آید.
- اما در روش نوار مغزی تحلیل و تفسیر فقط بر اساس داده‌های بدست آمده از نوار مغزی چاپ شده انجام می‌شود.
- همانطور که گفته شد نقشه مغزی برای بررسی کارکرد مغز است و کاری به ساختار مغز ندارد. در نوار مغزی امواج به صورت خام است و بر اساس شکل آن‌ها درمانگر حملات و اختلالات را تشخیص میدهد. به طور مثال اگر در نوار مغز کودک موج تیز یا بلند وجود داشته باشد احتمال وجود بیماری صرع است.
- اما در روش الکتروانسفالوگرافی کمی اطلاعات بدست آمده با استفاده از فرمول‌های ریاضی به مقادیر کمی و عددی تبدیل می‌شود. سپس با مقایسه این مقادیر با مقادیر استاندارد تصاویر رنگی تولید می‌شود و اختلالات تشخیص داده می‌شود.
- با نگاه به نقشه رنگی مغز میتوان ویژگی‌هایی از قبیل فاز، دامنه، قدرت و فرکانس را بررسی کرد و به تشخیص بیماری‌های مغزی و روانی احتمالی دست یافت.
- اما در نوار مغزی درمانگر بر اساس شکل امواج ثبت شده روی نوار چاپی حملات و اختلالات احتمالی را تشخیص میدهد.
مزایای نقشه مغزی چیست؟
نقشه مغزی، فعالیت الکتریکی مغز را اندازه‌گیری میکند، این اندازه‌گیری‌ها با مقادیر هنجار مقایسه می‌شوند و نقشه توپوگرافی بصری ایجاد می‌کنند که به صورت فضایی مناطقی از مغز را تعریف میکند و عملکرد آن‌ها را در مقایسه با مقادیر هنجار اندازه‌گیری می‌نماید. مزایای نقشه‌برداری مغز شامل تشخیص قسمت‌های مختلف مغز، شناسایی علائم و علل ریشه‌ای آن‌ها، توسعه درمان‌های هدفمند و درک نحوه ارتباط مغز با بقیه بدن است. نقشه‌برداری مغز از چندین جهت مفید است، از جمله:
- شناسایی مشکلات شناختی و روانی
- نشان دادن اینکه چگونه الگوهای امواج مغزی را میتوان بهبود بخشید
- ارائه اطلاعات ارزشمند برای ایجاد برنامه درمانی که ممکن است شامل تکنیک‌هایی مانند نوروفیدبک (ثبت امواج EEG با استفاده از بازخورد عصبی به فرد جهت بازتوانبخشی عملکرد مغز) جهت کمک به تعادل مغز باشد.
- ایجاد پروتکل درمانی که نواحی خاصی از مغز را که باعث علائم می‌شوند، مورد هدف قرار میدهد.
- تمایز ساختارهای مختلف در مغز که میتواند اطلاعات مناسبی را برای هدایت درمان ارائه دهد.
- درک نحوه ارتباط مغز با بقیه بدن که میتواند در درمان طیف گسترده‌ای از اختلالات مفید باشد.
- شناسایی علت اصلی برخی از علائم روانی یا فیزیولوژیکی
- ردیابی پیشرفت بیماری با درمان‌های مختلف
عوارض نقشه مغزی
نقشه مغزی یا qeeg یکی از بی‌خطرترین و ایمن‌ترین روش‌های تشخیص در حوزه علوم پزشکی و اعصاب به شمار می‌آید. در طول انجام این تست فرد هیچ گونه دردی را تحمل نمی‌کند و نیازی به مصرف داروی خاصی ندارد.
چیزی به عنوان عوارض نقشه مغزی برای این روش تشخیصی ثبت نشده است و غیر ممکن است فرد در طول فرایند ثبت دچار عوارض جبران ناپذیر شود. به طور کلی برخی از عوارض جانبی که ممکن است فرد حین انجام این فرایند آن‌ها را تجربه کند عبارتند از: احساس گزگز دور لب، سنگین شدن سر حین ثبت اطلاعات، احساس خستگی مختصر و دریافت امواج مغزی
لازم به ذکر است که مضرات نقشه مغزی نگران‌کننده نیستند و بعد از انجام تست از بین می‌روند. اما در این بین انجام نقشه‌برداری از مغز برای افرادی که دارای بیماری‌های پیش زمینه‌ای از قبیل صرع و تشنج هستند ممکن است کمی خطرناک باشد. در افرادی که سابقه تشنج یا صرع دارند ممکن است حین نقشه مغزی حملاتی برای بیمار رخ دهد و باعث اختلال و ایجاد مشکل شود.
درمانگر باید قبل از انجام این روش از سابقه بیماری‌های فرد مطلع شود و پیش از شروع این تست یک پرستار برای کنترل بیمار حضور داشته باشد تا در صورت بروز هرگونه حمله یا مشکلی اقدامات حیاتی انجام شود.
آیا قبل از مراجعه به کلینیک و انجام نقشه مغزی نیاز است کاری انجام دهیم؟
لطفاً ۲۴ ساعت قبل از مراجعه از مصرف الکل و داروهای محرک خودداری کنید، همچنین در روزی که تشریف می آورید مصرف کافئین را به حداقل برسانید.
لطفاً در شب قبل از مراجعه به اندازه کافی استراحت کنید.
لطفاً تمام داروهای مصرفیتان را پیش از شروع ارزیابی به متخصصان ما اطلاع دهید.
لطفاً به منظور تسهیل ارتباط سنسورها با پوست سرتان، با موهای خشک و تمیز مراجعه کنید. همچنین از مصرف محصولات مراقبت از مو مثل نرم کننده ها و انواع ژل ها خودداری کنید.
سخن پایانی
این روزها علم و تکنولوژی در بسیاری از مواقع به کمک انسان آمده است. امروزه برای بسیاری از مشکلات انسان چاره ای اندیشیده شده است. یکی از بهترین دستاوردهای علم روش نقشه برداری مغزی است.به کمک این روش به خوبی می توان به درمان بسیاری از مشکلات کمک کرد و روند درمان بیماری را بهبود و سرعت بخشید.
پس اگر مضطرب و پر از استرس هستید، اگر دچار افسردگی شده اید و…. یک تست نقشه برداری مغزی به شما در زمینه درمان مشکلات پیش رو کمک شایانی خواهد نمود.
سوالات متداول درباره نقشه مغزی
چرا ارزیابی با qEEG لازم است؟
پیش از آنکه بخواهیم در مورد مشکلات عصب شناختی مراجعان و یا ارتقاء توانمندی های ذهنی آن ها تصمیم گیری کنیم، لازم است بدانیم که چه فعل و انفعالاتی در مغزشان در حال رخ دادن است. این امر به وسیله اندازه گیری و تحلیل فعالیت الکتریکی سلول های مغزی یا همان نورون ها محقق می شود.
این انرژی الکتریکی که طی qEEGضبط و ثبت می شود، ناشی از جریان های الکتریکی ضعیفی است که در هنگام انتقال پیام های مغزی تولید می شود. از qEEG در تشخیص ناهنجاری های مغزی و اختلالات روانپزشکی استفاده می شود. تحقیقات نشان داده اند که تکنولوژی qEEG همانند دیگر ابزارهای تشخیصی معمول، از دقت و اعتبار زیادی برخوردار است.
چه زمانی باید نقشه مغزی (QEEG) بگیریم؟
هنگامی که یک اختلال یا ابهام در مغز شما به وجود آید، نقشه مغزی می تواند بسیار کاربردی باشد. در حقیقت از طریق مقایسه نقشه مغز شما با نقشه مغز افراد نرمال و عادی، امکان تشخیص اختلال وجود خواهد داشت.
در بسیاری از موارد اختلالات و مشکلات مغزی از راه نقشه برداری مغزی قابل شناسایی هستند و پیش از اینکه تبدیل به یک مشکل حاد شوند، می توانید جلوی آن را بگیرید. به کمک نقشه برداری مغز می توانید به خوبی تأثیر این اختلالات را بر روی مغز ارزیابی کرده و برای حل آن اقدام نمایید. در کل نقشه مغزی راهی موثر و تایید شده برای دریافت اطلاعات جامع از روند فعالیت مغز افراد است.
برای مطالعه بیشتر اینجا کلیک کنید.
