نوروفیدبک؛ نحوه درمان و کاربرد آن

طبق تجربیات محققان عمکلرد مغز ما به امواجی که از اطراف می گیرد بستگی دارد و مغز انسان مانند هر سیستم پیچیده دیگر نیاز به تمرین رفع نواقص خود دارد و نکته ای که در اینجا اهمیت دارد این است که مغز ما این قابلیت را دارد که خودش را درمان کند تنها باید از وضعیت خود آگاهی پیدا کند.در واقع نوروفیدبک یک روش درمانی نوین و جدید است که با گسترش تکنولوژی های جدید جای خود را در عرصه مطالعات علوم اعصاب و روان شناختی باز کرده است.

هدف نوروفیدبک کمک به افراد برای تغییر عملکرد مغزشان بدون استفاده از روش های تهاجمی است در طول جلسات نوروتراپی فرد در طول یک فرآیند شرطی سازی عامل می تواند یاد بگیرد تا فعالیت الکتریکی مغزش را تغییر دهد .در واقع نوروفیدبک باعث افزایش توانایی ذهن برای تغییر و بازسازی خود می شود.

چگونگی عملکرد نوروفیدبک

در این روش درمان الکترودهایی به قسمت های مختلف سر مراجع با توجه به نوع هدف درمانی با کرم و چسب های مخصوص قرار میگیرد . این حسگر یا الکترودها شکل امواج مغزی را بر روی مانیتور کامپیوتر نشان می‌دهند و مراجعه کننده از طریق نحوه عملکرد انیمیشن متوجه میشود که آیا امواج در موقعیت مطلوب قرار دارند یا نه .

 در واقع داین دستگاه میتواند هر یک از امواج را اندازه گیری کرده و کم یا زیاد شدنش را د‌ر قالب بازی یا انیمیشن انعکاس دهد. نحوه و میزان حرکت انیمیشن بستگی به میزان دقت و تمرکز مراجع کننده دارد در واقع شخصیت های انیمیشن به خودی خود حرکتی ندارند.این حرکت با توجه به هدف درمانی و تعریف امواج برای هر مراجع کننده ای متفاوت خواهد بود.به دلیل آن که افراد نسبت به نحوه ی عملکرد خود در لحظه بازخورد ( فیدبک) دریافت می‌کنند و می‌توانند میزان امتیازات دریافتی خود را روی صفحه نمایشگر کامپیوتر مشاهده کنند و به اصلاح عملکرد مغز خود بپردازند گفته میشود که نوروفیدبک نوعی بیوفیدبک است .

در این روش مغز توسط فعالیت های خود به طور غیر مستقیم می آموزد که چگونه عملکرد بهتری داشته باشد. به بیان دیگر فعالیت های مغز در هر لحظه به وسیله سنسورهای اندازه گیری سنجیده می‌شود و سعی میشود تا فعالیت های مغز به الگوهای مناسب تری تغییر کند.

روش‌های یادگیری تغییر امواج مغز در نوروبیوفیدبک

یادگیری تغییر امواج مغز در نوروفيدبک به ۳ روش صورت می گیرد، که عبارتندند از:

• یادگیری نیمه هوشیار
• یادگیری هوشیار
• رشد ویژگی انعطاف‌پذیری در مسیر‌های عصبی مغزی

یادگیری نیمه هوشیار

در یادگیری نیمه هوشیار، مغز به شکلی غیر ارادی و خودکار، شناخت بیشتری از خود به دست می‌آورد و به تدریج به ایجاد تغییرات مطلوب به منظور حفظ میزان مناسبی از امواج مدنظر درمانگر می‌پردازد.

اما فرد بدون اینکه آگاهانه تغییری را حس کند، تنها به تماشا یا شنیدن صداها گوش فرا می‌سپارد.

یادگیری هوشیار

یادگیری هوشیار زمانی است که ارتباطی هوشیار بین تغییرات به وجود آمده در نشانه‎های هدف و احساس درونی فرد ایجاد می‎شود.

رشد ویژگی انعطاف‌پذیری در مسیرهای عصبی مغزی

هرچه مغز بیشتر برای رسیدن به حالت بهینه تمرین کند، در کنترل امواج مغزی مهارت بیشتری پیدا می‌کند.

کاربردهای درمانی نوروفیدبک چیست؟

• بیش فعالی/ کمبود توجه: یکی از اختلالات در دوران رشد و کودکی است که نشانه های رایج آن، فعالیت بیش از حد، رفتارهای ناگهانی و بدون مقدمه و اختلال در تمرکز و توجه است. این اختلال به شدت سبب کاهش میزان یادگیری در کودکان می شود. هم اکنون از روش نوروفیدبک به عنوان یکی از روش های موثر در درمان ADHD، یاد می شود. برخی تحقیقات نشان داده اند که ۸۰ تا ۸۵ درصد کودکان مبتلا به ADHD به وسیله نوروفیدبک بهبودی قابل توجهی پیدا می کنند.

• اضطراب: بسیاری از متخصصان، بکارگیری نوروفیدبک به منظور درمان اضطراب را یکی از عمده ترین موارد و زمینه های استفاده از آن می دانند. با این حال نوع اضطراب، مزمن بودن و ویژگی های شخصیتی فرد بر اثر بخشی نوروفیدبک بر اضطراب تاثیرگذار است.

• ناتوانی یادگیری: این گروه از اختلالات (اختلال در خواندن، نوشتن و محاسبات ریاضی) در سنین دبستان شایع هستند. نوروفیدبک در درمان این اختلالات، توانسته است نتایج قابل توجهی بوجود آورد. البته باید تاکید کرد، در این گروه از اختلالات، نوروفیدبک به تنهایی پاسخ گو نیست و استفاده از سایر روش های درمانی و آموزشی همراه با نوروفیدبک ضروری است.

• آسیب مغزی: نوروفیدبک سبب بهبود مشکلات ناشی از آسیب و سکته مغزی می شود. از آن جمله می توان به بهبود حافظه، سردرد، گیجی و حواس پرتی، سرگیجه، مشکلات تمرکز، اضطراب، افسردگی، تغییرات خلقی، اختلالات خواب، تحریک پذیری و مشکلات ادراک بینایی اشاره کرد.

دردهای مزمن و سردردهای میگرن: درمانگران و پزشکانی که از نوروفیدبک برای درمان دردهای مزمن و سردردهای میگرنی استفاده کرده اند، معتقدند با استفاده از این روش وقوع و شدت حملات میگرن در اکثر موارد کاهش می یابد و حتی از بین می رود.

• افسردگی: در اغلب موارد، نوروفیدبک در مورد بیماران مبتلا به افسردگی مزمن که سایر درمان ها در مورد آنها کارساز نبوده، بهبود دهنده بوده است.
• سوء مصرف مواد: مطالعات نشان داده است، در مقایسه با درمان های موجود برای ترک اعتیاد، درمان با نوروفیدبک از روش های موفق بوده است. علاوه بر این درمان با این روش وسوسه و ولع فرد را کاهش می دهد و در دراز مدت احتمال عود مصرف و بازگشت را پایین می آورد.

چگونگی افزایش تمرکز با نوروفیدبک

افزایش تمرکز با نوروفیدبک یکی از راه های جدید با تقویت حافظه است. تمرکز می تواند برای برخی از افراد یک چالش بزرگ باشد. خواه  نتیجه ADHD (اختلال کمبود توجه / بیش فعالی) و یا یک زندگی آشفته و روزمره باشد. عدم تمرکز نه تنها می تواند تشدید کننده کلافگی و سردرگمی باشد بلکه گاهی اوقات موجب نا امیدی و دلسردی نیز می گردد. گاهی اوقات ، وقتی وظایف زیادی برای انجام دادن دارید ، تمرکز روی یک کار می تواند دشوار باشد. در این مواقع، ممکن است بیش از حد تحت فشار قرار بگیرید. این حالت  می تواند باعث از بین رفتن انگیزه نیز شود.

البته روش های زیادی برای کنترل این اختلال وجود دارد. یکی از آن ها نوروفیدبک است.  آموزش نوروفیدبک ، که به آن Braincore نیز می گویند، نوعی برنامه آموزش مغز است که هدف آن ایجاد الگوهای منظم از امواج مغزی بیمار و تقویت آن ها می باشد. با تقویت مغز می توان به بهبود توانایی تمرکز کمک کرد. امواج مغزی نامنظم می تواند دلیل بروز مشکلات تمرکز باشد، بنابراین پرداختن به این مسئله با کمک آموزش نوروفیدبک می تواند تا حد زیادی مشکلات مربوط به تمرکز را حل کند.

فواید نوروفیدبک چیست؟

• کاهش علائم اضطراب: همان‌طورکه اشاره شد، اضطراب و استرس می‌توانند مشکلات زیادی را برای سلامتی به همراه داشته باشند، از همین رو کنترل و درمان این مشکل بسیار اهمیت دارد. نوروفیدبک به مغز کمک می‌کند که بتواند در مواقع استرس و اضطراب خود را آرام کند تا فرد احساس بهتر و آرامش داشته باشد.
• کاهش دوره‌ی افسردگی: افسردگی احساسی است که نباید با ناراحتی یا غمگینی اشتباه گرفته شود، از همین رو توصیه می‌شود در ابتدا با یک متخصص مغز و اعصاب مشورت کنید، سپس اگر پزشک تشخیص افسردگی داد، می‌توانید از طریق نوروفیدبک تراپی این اختلال را برطرف کنید. درمان نوروفیدبک یک درمان غیرتهاجمی است و می‌توانید به‌خوبی علائم افسردگی را کاهش دهد.
• بهبود توجه و تمرکز: نوروفیدبک می‌تواند در مناطق مختلف مغز تاثیر بگذارد و باعث بهبود توجه و تمرکز فرد شود. بنابراین اگر فرزند شما در مدرسه عملکرد خوبی در یادگیری ندارد، می‌توانید با انجام این روش اختلال کمبود توجه و تمرکز را برطرف کنید.
• تثبیت احساسات: بسیاری از افراد در طول زندگی خود اتفاقاتی را تجربه می‌کنند که بر زندگی حرفه‌ای و شخصی آن‌ها تاثیر می‌گذارد. این افراد معمولا احساسات مختلفی را تجربه می‌کنند، به‌طوری‌که گاهی‌اوقات افکار منفی و استرس به‌سراغ آن‌ها خواهد آمد. نوروفیدبک با تغییراتی که در امواج مغز ایجاد می‌کند، می‌تواند الگوی عملکردی مغز را تغییر دهد و کمک کند که فرد خلق و خوی بهتر و ثابتی داشته باشد.
• عدم عوارض جانبی: علاوه‌بر فوایدی که به آن‌ها اشاره شد، عوارض نوروفیدبک تراپی نیز باید موردبررسی قرار گیرد، اما در رابطه با این موضوع باید گفت تابه‌حال هیچ عوارض جانبی برای این روش درمان گفته نشده است و اکثر محققان و پزشکان معتقد هستند که این روش در مقایسه با مصرف دارو بهتر است و عوارض نوروفیدبک کمتر است.
• اثرات درمانی پایدارتر: نتیجه‌ای که از این روش حاصل می‌شود نسبتا پایدار است، اما این به‌شرطی است که بیمار دوره‌ی درمان را کامل کند.

سخن آخر

این دستگاه بدون عارضه و بدون نیاز به دارو به مغز آموزش هایی می دهد تا مغز بتواند خودش، خودش را درمان کند. در این روش الکترود هایی رو سر فرد گذاشته می شود تا امواج مغز را ثبت کند. سپس به وسیله برنامه های خاصی آن را تجزیه تحلیل کند تا فرد بتواند به صورت تصویر آن را ببیند با بشوند. در نهایت بیمار می تواند امواج مغزش را کنترل کند.

سوالات متداول درباره نوروفیدبک

آیا با شروع نوروفیدبک داروهای مصرفی را باید قطع نمود ؟

در مورد چگونگی ادامه‌ی مصرف دارو بعد از شروع نوروفیدبک صرفا پزشک تصمیم گیرنده است اما همزمان شدن مصرف دارو با درمان نوروفیدبک نه تنها عوارض بدی ندارد بلکه در موارد بسیاری باعث تاثیر بیشتر داروها و حتی منجر به قطع مصرف دارو شده است .

ماندگاری درمان نوروفیدبک چقدر است ؟

به منظور برخورداری از نتایج درمانی پایدار و ماندگار نوروفیدبک حتما باید دوره درمان تکمیل شود و اگر درمان به صورت نامنظم ادامه پیدا کند یا به شکل ناقص رها بشود باعث عود بیماری و ظهور مجدد نشانه ها خواهد بود. در طول درمان نوروفیدبک مغز مهارت جدیدی را یاد میگیرد و به منظور تثبیت یادگیری در مغز دوره درمان باید کامل شود تا اثربخشی آن به حداکثر برسد . معمولا بین ٢٠ تا ٣٠ جلسه درمان نیاز است و هفته ای دو الی سه بار باید انجام شود .

بهترین سن برای نوروفیدبک چه سنی است ؟

نوروفیدبک در هر سنی قابل انجام است. چون در این روش لازم است درمانجو بتواند جلوی مانیتور روی صندلی به آرامی بنشیند، معمولا نوروفیدبک برای کودکان 5 سال به بالا قابل انجام است. این روش درمانی برای افراد مُسن هم بخوبی قابل انجام است و از نظر سنی محدودیت ندارد.

هر چقدر درمانجو جوانتر باشد، مغز پاسخ بهتری به نوروفیدبک میدهد. پس میتوانیم بگوییم بهترین سن برای نوروفیدبک ، سن کودکی و نوجوانی است. جوانان هم پاسخ بسیار خوبی به درمان نوروفیدبک میدهند.

مدت زمان هر جلسه درمانی نوروفیدبک چقدر است؟

مدت زمان هر جلسه در حدود ۳۰ تا ۴۵ دقیقه است که در طی آن می توان از دستور العمل های درمانی متفاوت استفاده کرد.

نوروفیدبک عوارض خطرناکی دارد؟

خیر. این روش درمانی تا کنون عارضه جانبی خاصی برای بیماران نداشته است. الکترود هایی که روی سر قرار می گیرند غیرتهاجمی هستند. همچنین در این روش از داروهای شیمایی نیز استفاده نمی شود، در نتیجه عارضه خاصی به دنبال ندارد. البته در مواردی ممکن است از دارو کمک گرفته شود که باز هم عارضه ای به همراه ندارد.

برای مطالعه بیشتر اینجا کلیک کنید.