هر آنچه باید راجب tDCS بدانیم

تحریک جریان مستقیم فرا جمجمه‌ای (یا تحریک جریان مستقیم ترانس کرانیال) یا به اختصار (TDCS) به یک روش غیر تهاجمی برای تحریک مغز اطلاق می‌شود که در آن از جریان الکتریکی برای اثرگزاری بر فعالیت‌های قشر مغز استفاده می‌شود. ایده اصلی پشت این روش آن است که افزایش یا کاهش فعالیت نواحی خاص مغز، باعث می‌شود عملکردهای خاصی از مغز تقویت یا سرکوب شوند.

تاریخچه تحریک الکتریکی مغز

ماهی های زنده را می توان نخستین دستگاه های تحریک مغز به شمار آورد. در زمان روم و یونان باستان در واقع افراد به خوبی به قدرت شوک دهندگی گربه ماهی نیلی و ماهی دیگری با اشعه الکتریکی آگاه بودند.

در آن زمان نیز به منظور درمان سردرد و دیگر اختلالات از ماهی الکتریکی کمک گرفته می شد. در واقع در آن زمان بر روی پیشانی بیمار یک ماهی قرار داده شده یا از فرد بیمار خواسته می شد تا روی تعداد زیادی ماهی زنده بایستد.

با تخلیه انرژی مورد نظر این نوع از ماهی ها این انرژی به فرد انتقال پیدا می کرد. عدم دسترسی آسان به این ماهی ها باعث تولید ماشین هایی در قرن هجدهم شد که قادر به ایجاد الکتریسیته بودند.

بعدها دانشمندان به این موضوع پی بردند که درون عصب ها الکتریسیته جاری است و آن ها به کمک باطری های ابتدایی و با استفاده از الکتریسیته، عصب را فعال ساخته و انقباض ماهیچه ای ایجاد نمودند. تمامی این موارد رفته رفته زمینه ساخت دستگاه های تحریک الکتریکی مغز را به شکل امروزی فراهم کردند.

تحریک الکتریکی مغز (TDCS) چگونه انجام می‌شود؟

اصول کار به این صورت است که، ۲ الکترود دارای قطب مثبت و دیگری منفی از طریق نوعی پد اسفنجی که توسط نوعی محلول رسانا مرطوب شده است، بر روی سر قرار می‌گیرد.

جریان الکتریکی موجود در این الکترودها، پس از عبور از نواحی متفاوت مثل پوست سر و جمجمه و … خود را به سطح قشر مغزی می‌رساند. این جریان، نورون‌ها را باردار کرده و باعث ایجاد قطب مثبت و منفی می‌شود. در نتیجه منجر به تغییر فعالیت آن ناحیه خواهد شد.

این عمل باعث ورود کلسیم به داخل سلول شده و در نهایت باعث افزایش فعالیت سلولی می‌شود. تمامی این فرآیند، میزان گلوکز و اکسیژن در آن ناحیه را افزایش می‌دهند و به ترمیم مغز کمک می‌کند.

این روش درمانی در رفع چه اختلالاتی کارآمد است؟

لازم به ذکر است که همه افراد برای بهینه سازی و بالا بردن عملکرد مغز خود میتوانند از این روش درمانی استفاده کنند و مغز خود را به حالتی بهینه و آماده تر در آوردند طبق تحقیقات متعدد انجام شده توسط سازمان های بزرگ جهانی نظیر و NASA و سازمان FDA آمریکا دستگاه TDCS به رفع اختلالات زیر کمک شایانی میکند.

• افسردگی
• اضطراب
• هیجانات منفی اجتماعی
• وسواس فکری عملی
• اوتیسم
• صرع و تشنج
• قطع حرص و ولع مصرف مواد مخدر
• وزوز گوش
• اختلالات حرکتی
• سکته مغزی
• آفازی بعد از سکته
• عدم تمرکز

موارد موثر در تأثیرپذیری از روش تحریک الکتریکی مغز TDCS

به طور کلی درمانگر بسته به نوع بیماری فرد و بسته به شرایط، موارد زیر را تعیین خواهد نمود:

1. شدت جریان

طبیعی است که برای اثرگذاری بیشتر این روش نیاز است که میزان جریان الکتریکی بالاتر برده شود. جریان از الکترود آنود یا قطبی منفی به الکترود کاتد یا قطب مثبت انتقال داده می شود

2. شکل و سایز الکترود

یکی دیگر از عواملی که تأثیرگذاری این روش را دستخوش تغییر خواهد نمود شکل و اندازه الکترودهاست. این فاکتور را می توان بسیار مهم تر از شدت جریان دانست. میزان جریان عبوری از هر سانتی متر مربع برحسب چگالی یا تراکم جریان محاسبه می شود.

به طور معمول در هر سانتی متر مربع از تراکم 0.029 تا 0.08 میلی آمپر استفاده می شود. برای همین می توان شکل و اندازه الکترود را بسیار مهم و تعیین کننده دانست. در اکثر مطالعات از الکترودهای 25 تا 35 سانتی متر مربعی بهره گرفته می شود.

به منظور برقراری اتصالی مناسب میان دو الکترود و جمجمه، الکترودها با آب معمولی یا محلول NaCl یا کرم های مخصوص خیس و مرطوب خواهند شد. البته در این بین برخی از الکترودها نیازی به مواد اضافی برای اتصال نخواهند داشت.

3. محل قرارگیری الکترودها

اندازه به کار رفته و اصول فنی TDCS باعث شده که زیاد نتوان روی دقت مکانی آن حساب باز کرد. اما در حد قشر حرکتی راست یا چپ یا قشر پره فرونتال راست یا چپ دارای تأثیرگذاری منطقه ای است. طی تحقیقات صورت گرفته الکترود آند سبب افزایش فعالیت نواحی سطحی قشر مغز شده و الکترود کاتد آن را کاهش خواهند داد. به نوعی در استفاده از TDCS در قشر مغز ناحیه ای تحریک شده و ناحیه ای دیگر مهار می گردد.

4. طول برقراری جریان

هر چه طول دوره جریان یا شدت جریان بیشتر شود در TDCS می توان نتایج بیشتری را مشاهده نمود. اما به دلیل گسترش دامنه نواحی تحت تأثیر در اثر افزایش شدت جریان و تحریک نورون های لایه های زیرین و نیز ایجاد اثرات غیرقابل کنترل و ارزیابی به طور معمول به منظور تأثیرگذاری بیشتر افزایش طول دوره اتفاق می افتد.

امکان تأثیر بر یادگیری و کسب مهارت

برخی شواهد اولیه حاکی از آنند که TDCS ممکن است بر توانایی فرد در یادگیری و آموزش مهارت‌های جدید تأثیر داشته باشد.

به عنوان مثال، طبق یک پژوهش، استفاده از TDCS در افرادی که سعی داشتند نمادهایی را حفظ کنند، باعث بهبود مهارت پردازش اعداد و دیگر توانایی‌های عددی شده است که اثرات آن تا شش ماه پس از درمان اولیه هم ادامه می‌یابد. به طور مشابه، پژوهش‌های دیگری نیز گزارش کرده‌اند که وقتی قشر حرکتی اولیه مغز با استفاده از TDCS تحریک می‌شود، یادگیری مهارت‌های حرکتی بهبود می‌یابد.

مزایای استفاده از دستگاه TDCS

از مزایای این روش می‌توان به اثربخشی آن و عدم نیاز به بیهوشی یا شکاف جمجمه‌ای اشاره کرد. در واقع با اعمال جریان ضعیفی که روی کودکان و بزرگسالان جواب داده است، بدون ایجاد عوارض جدی می‌توان از این دستگاه استفاده کرد.

اگر برایتان سوال است که عوارض tdcs چیست، باید گفت تنها عارضه‌ای که ممکن است در این روش درمانی تجربه کنید، احساس گزگز یا سوزش خیلی ضعیفی است که در زیر الکترودها روی سرتان احساس می‌کنید.

البته این احساس در جلسات دوم و سوم اغلب به علت کاهش حساسیت سلول‌های عصبی در این قسمت، از بین می‌رود.

این روش نسبت به شوک درمانی، نیز روش ایمن‌تری است. در شوک درمانی، به دو طرف مغز فرد، جریان الکتریکی با ولتاژ بالا اعمال می‌شود که معمولا با تشنج و بیهوشی یا مشکلاتی مانند فراموشی پس از به هوش آمدن همراه است. در حالی که روش درمانی تحریک الکتریکی فراجمجمه‌ای بدون بیهوشی و بروز مشکلات مربوط به آن همراه است.

عوارض تحریک الکتریکی مغز با روش TDCS

با توجه به استفاده از جریان خفیف و عدم تماس مستقیم بافت مغز، این روش کاملا غیر تهاجمی و بدون عوارض جدی است. تنها عارضه قابل توجه، خارش محل الکترود و ایجاد قرمزی پوست در این محل پس از انجام جلسات متعدد و طولانی را می‌توان نام برد.

سایر عوارض جانبی آن شامل سر درد، حالت تهوع و سرگیجه است. برای پیشگیری از این عوارض، اقدامات احتیاطی باید رعایت شود. از جمله استفاده از پروتکل صحیح و اجرای درست آن.

نکات مهم در روش تی دی سی اس (TDCS)

• به دلیل این که امکان ایجاد اختلال در این روش وجود دارد، هنگام انجام این روش باید موارد زیر را در نظر گرفت:
• شدت جریان الکتریکی، مدت و جهت آن مشخص باشد.
• اندازه پدهای اسفنجی مورد استفاده مشخص باشد.
• تعداد جلسات مرتب و مشخص باشد.

سخن پایانی

در پایان اگر به دنبال روشی ماندگار و تاثیر گذار برای درمان اختلالات خود هستید روش درمانی تحریک الکتریکی مغز یا TDCS روشی غیر تهاجمی و بدون عارضه است و میتواند کمک شایانی به شما بکند و بر خلاف روش شوک درمانی که باعث تشنج ، بیهوشی و فراموشی شما میشود این روش درمانی هیچکدام از این عوارض را به دنبال ندارد پس میتواند بهترین گزینه برای شما باشد.

سوالات متداول در رابطه با TDCS

آیا این الکترودها را در هر جایی از سر می توان قرار داد؟

همانطوریکه  می دانید هر ناحیه از مغز از نظر فیزیولوژی کار مخصوص به خود را دارد و با توجه به نوع بیماری و با توجه به نوع کاری که می خواهیم انجام دهیم محل قراردادن الکترود ها فرق میکند.

برنامه زمانی استفاده از TDCS چگونه است؟

این درمان در عرصه بالینی ابزاری انعطاف پذیر محسوب می‌شود. جلسات درمانی آن از هفته‌ای یک بار تا استفاده روزانه متغیر است. هر چند که نتایج درمانی آن ها متفاوت خواهد بود. جلسات پیوسته و متراکم نتایج بالینی بهتر و سریع‌تری دارند.

فشردگی جلسات بر حسب نیاز درمانی فرد و سایر ویژگی‌ها تعیین می‌شود.درمان با TDCS شامل دو مرحله فشرده و درمان نگهدارنده است. در مرحله فشرده، جلسات پی‌در‌پی برای فرد طراحی می‌شود و پس از دستیابی به نتایج بالینی رضایت بخش، درمان نگهدارنده که به شکل جلسات هفتگی یا ماهانه خواهد بود با هدف تثبیت نتایج بالینی اجرا می‌شود.

چه کسانی نباید از دستگاه TDCS استفاده کنند ؟

کسانیکه باطری قلب ویا دستگاه تنظیم کننده ضربان قلب دارند وکسانی که پوست سر آنها زخم  است  ویاخراشیدگی دارد .

مدت زمانیکه بیمار لازم است در زیر دستگاه بماند چقدر است ؟

معمولا بسته به پروتکل وبرنامه درمانی که درمانگر بر روی دستگاه انتخاب کرده دستگاه بطور اتوماتیک پس از اتمام برنامه خاموش می شود ودر موقع خاموش شدن با آلارمی که دارد درمانگر الکترودها را ازسرجدا می کند،  به طور متوسط مدت زمان درمان  حداقل 10دقیقه وحداکثر 30دقیقه است و درمانگر باتوجه به نوع بیماری مدت زمان را ازقبل تعیین می کند.

برای مطالعه بیشتر اینجا کلیک گنید